Het poelenbroek is gelegen langs de spoorweg aan de Zemstsesteenweg in Zemst, bijna op de grens met Hofstade. De percelen worden gehuurd van Infrabel. Het Poelenbroek omvat verschillende biotopen. Door de aanleg van de Diabolospoorlijn ligt ons weiland tussen de twee spoorwegbermen. Aan de overkant van de Zemstsesteenweg ligt een tweede weide, omzoomd met knotwilgen.

Geschiedenis

Het Poelenbroek is gelegen langs de Zemstsesteenweg in Zemst. Oorspronkelijk ging het om een terrein van de NMBS, met poelen waarin amfibieën huisden. Via een overeenkomst kwam het gebied in beheer van onze afdeling.

In eerste instantie moest een grote hoeveelheid afval van allerlei oorsprong verwijderd worden. Meerdere containers werden gevuld met autobanden, glas, afbraakmateriaal van gebouwen en straten en alles werd afgevoerd. Het oppervlak werd geëffend om maaien te vergemakkelijken. De stenen die hierbij vrijkwamen werden op een hoop samen gebracht. Hier kunnen amfibieën en insecten dan een schuilplaats vinden. De aanwezigheid van kikkers, padden en salamanders in de aanwezige poelen gaven ook de naam Poelenbroek.

Sinds de aanleg van de Diabololijn ligt dit gebied ingesloten tussen twee spoorwegbermen.

Later werd in de omgeving een tweede terrein verworven aan de overzijde van de Zemstsesteenweg. Het gaat om een weide die aan drie zijden is afgezoomd met knotwilgen.

Recent kwamen nog een aantal weiden bij, grotendeels gelegen op grondgebied Mechelen. Hoewel hier geen poelen aanwezig zijn, werd alles toch onder die naam ingeschreven.

Beheer

De aanwezige poelen krijgen de nodige aandacht. Jaarlijks worden zij gecontroleerd op de aanwezige soorten en de evolutie ervan wordt nauwkeurig genoteerd. Wanneer nodig worden zij ook geschoond.

De graslanden worden beheerd als bloemenrijke weide. Het gras wordt gemaaid en gedroogd en het hooi wordt afgevoerd, allemaal door een landbouwer.

Educatief reservaat

Het Poelenbroek heeft een belangrijke functie als educatief reservaat.

Voor het verzamelen van het afgemaaide gras wordt beroep gedaan op een klas zesdejaars van de Vrije Basisschool van Hofstade.

Tijdens deze werkdag krijgen de kinderen ook de gelegenheid naar dieren en planten te zoeken in de aanwezige poelen. Zij worden uitgenodigd de dieren op naam te brengen en aan de hand van de gevonden soorten wordt de kwaliteit van het water bepaald.

Ecologische waarde

De aanwezigheid van een mooie amfibieënpopulatie blijft een constant gegeven.

Daarnaast ontwikkelde het grasland zich tot een zeer waardevol geheel. Vooral Poelenbroek 1 heeft een zeer mooie flora met soorten als echte koekoeksbloem, heelblaadjes, knoopkruid, margriet kamgras, veldlathyrus, goudhaver en nog veel meer.

In de andere weiden wordt getracht door gericht beheer een gelijkaardige plantengroei te laten ontwikkelen.

Evolutie

Enige jaren geleden werd de aanwezigheid van watercrassula vastgesteld in een aantal poelen, een invasieve soort die alle andere vormen van leven verstikt. Om deze exoot te bestrijden werden de poelen bekleed met zwarte plastiek. Die laat geen licht, lucht of water door en zo zou de onderliggende crassula na enige tijd moeten verdwenen zijn.

Ook de nabegrazing door koeien werd stopgezet, om de verspreiding van de soort te voorkomen. Maaien kon alleen nog in de zones ver genoeg van de poelen. Ook het educatief natuurbeheer was niet meer aan de orde.

Alle inspanningen ten spijt is de crassula toch nog aanwezig. De folie werd verwijderd en de opdracht is de exoot manueel onder controle te houden, mits behoud van alle beperkende maatregelen.

In de weiden waar geen poelen aanwezig zijn blijft het gewone beheer verder gaan.

Onze conservator: Léa Vavedin