In 2024 gaan we tweemaal naar de stembus. Op 9 juni zijn er de Europese, federale en regionale verkiezingen.

En op 13 oktober trekken we naar de stembus voor de gemeentes en provincies.

Tien punten, die Natuurpunt Zemst belangrijk vindt, voor het lokale beleid om werk te maken van een natuurvriendelijke en biodiverse gemeente.

Beste lokale politicus, beste schepen of burgemeester in spé,

Bent u ook gaan kijken naar de film ‘onze natuur’? Heeft u ook genoten van de prachtige natuurbeelden? Ja, Vlaanderen heeft nog heel wat mooie natuur en ook in Zemst zijn nog zeldzame en mooie gebieden en soorten aanwezig. Kamsalamander, grote pimpernel en sleedoornpage zijn maar enkele voorbeelden van de vele soorten die hier in onze gemeente nog leven.

Maar helaas, de natuur staat zwaar onder druk. Geen enkele andere sector moet jaar na jaar zo’n zware verliezen incasseren als ‘onze natuur’. De insectenaantallen dalen dramatisch met 50% tot 75%. Veel broedvogels die ooit zo algemeen waren in onze weilanden en akkers gaan enorm achteruit met verliezen tot 90%. Het aantal koppels veldleeuwerik is in heel groot Zemst bijna op één hand te tellen en spijtig genoeg zal de mooie kievit de volgende in de rij zijn die verdwijnt. Bloemrijke hooilanden zijn extreem zeldzaam geworden en komen nagenoeg nog alleen voor in natuurgebieden.

Willen we onze kinderen en kleinkinderen nog een natuur vol leven geven? Dan is er actie nodig! Niet alleen plannen, maar vooral resultaten op het terrein zijn voor ‘onze natuur’ van belang. De bedreigingen worden er niet minder op: versnippering, verzuring, te veel aan stikstof, vermesting en de effecten van klimaatverandering. Deze bedreigingen zijn al vele decennia gekend. Het Vlaamse en lokale Zemstse beleid namen al enkele acties, maar deze zijn onvoldoende.

Gelukkig is er nog natuur en open ruimte in Zemst. Met de juiste acties kunnen en moeten we werken aan het herstel van ‘onze natuur’. Hieronder vindt u 10 punten die volgens ons, Natuurpunt Zemst, een verschil kunnen maken. Het lokale beleid kan niet alle problemen oplossen, maar kan wel een grote steun in de rug zijn voor ‘onze Zemstse natuur’.

Actiepunt 1. Werk maken van Groene RUP’s

De afbakening van de verschillende ruimtelijke bestemmingen is gebeurd in een periode waarin er weinig oog was voor groene bestemmingen. Enkele Ruimtelijke UitvoeringsProgramma’s (RUP’s) hebben dit al een beetje aangepast maar nog steeds zien we dat waardevolle natuurgronden geen groene bestemming hebben.
Zo lopen landbouwgebieden en ook enkele woongebieden tot tegen de waterlopen. Hierdoor is er heel wat waardevolle natte natuur langs onze beken en rivieren verdwenen. Niet alleen de natuur maar ook wij als mens hebben deze ruimte terug nodig om ons te wapenen tegen de effecten van klimaatverandering.

Een analyse van de ruimtelijke bestemmingen in Zemst is nodig. Hierbij moet men ervan uitgaan dat de oppervlakte aan groene bestemmingen sterk moet uitbreiden. De groene RUP’s moeten ervoor zorgen dat natuurgebieden kunnen vergroten en met elkaar in verbinding komen. Zo moet er samen met de waterlopen een groen-blauw netwerk ontstaan dat voldoende groot en robuust is om de uitdagingen van de toekomst, zoals de klimaatverandering, aan te kunnen. Dit netwerk moet voldoende ecosysteemdiensten kunnen leveren zodat we ook in de toekomst de vruchten kunnen plukken van een biodivers en klimaatbestendig landschap. Ecosysteemdiensten zijn al de goederen en diensten die ecosystemen aan de samenleving leveren zoals bv. natuurlijke bescherming tegen overstroming, bestuiving door wilde insecten, natuurlijke waterzuivering en recreatie.

Actiepunt 2. De Barebeekvallei, een vallei met veel natuurpotentie

De Barebeek is naast de Zenne een van onze belangrijkste waterlopen. Deze beek loopt door een groot deel van Zemst. Op vele plaatsen rondom de Barebeek is er open ruimte met kansen voor natte natuur. Natuurpunt Zemst is actief aan de Kleine Barebeek en heeft daar al gronden in beheer. Ook de gemeente heeft aangegeven
rond de Barebeek te willen werken. Mogelijks is ook ANB geïnteresseerd om rond de Barebeek natuur te beheren. Waar de Barebeek uitmondt in de Dijle is Natuurpunt Mechelen actief. De Barebeek is een waterloop met nog veel natuurpotenties.

Samen met de gemeente en andere actoren wensen we een groene visie rond de Barebeek uit te werken. Zodat deze vallei een deel van haar verloren natuurwaarde kan terugkrijgen. Actiepunt 1, het werken aan groenere RUP’s, is voor deze vallei zeker van toepassing.

Actiepunt 3. Groen-blauwe beek- en riviervalleien vol leven en waterplezier

De Barebeek is zeker niet de enige belangrijke waterloop in het Zemstse. Natuurlijk is er de Zenne, met een zeer groot maar spijtig genoeg weinig natuurlijk valleigebied. Zeer vaak is er landbouw en zelfs akkerbouw tot tegen de oevers van deze rivier. De natte natuur van deze vallei is bijna overal verdwenen. Ook in de vallei van de Kesterbeek is er veel werk om deze terug te herstellen. Maar ook kleinere waterlopen zijn van groot belang voor de natuur.

Het is hoogdringend dat de gemeente een groene visie uitwerkt voor de waterlopen van Zemst, zodat deze voldoende ruimte krijgen en de natuur rond de waterlopen kan herstellen. Hoewel de gemeente niet alle kaarten in handen heeft om acties te nemen rond waterlopen, kan ze een actieve rol spelen in een beter waterbeleid. Hiervoor moet ze ijveren voor voldoende hoge waterstanden, natuurlijke meanderende lopen en voldoende ruimte rond onze waterlopen. Samen met actiepunt 4 krijgen we zo hopelijk terug waterlopen vol leven waarin
mensen op een hete dag kunnen gaan zwemmen.

Actiepunt 4. Proper water in al onze waterlopen

Proper water is van levensbelang voor de natuur, maar ook voor de mens. In onze gemeente zijn er nog steeds huizen niet aangesloten op het rioolstelsel. Hun afvalwater komt vaak ongezuiverd in grachten en waterlopen. De gemeente moet de niet aangesloten huizen in kaart brengen en ervoor zorgen dat er nergens nog ongezuiverd afvalwater in de waterlopen komt.

Het gemeentelijk beleid moet ook voorkomen dat er nog meststoffen en pesticiden in waterlopen komen. Voldoende brede natuurlijke buffers rondom de waterlopen zijn een gedeelte van de oplossing. Samen met de Vlaamse overheden moet de gemeente de waterkwaliteit opvolgen en waar nodig acties ondernemen
zodat de waterlopen allemaal een goede tot uitstekende waterkwaliteit krijgen. Dit actiepunt is belangrijk voor een goed welslagen van de actiepunten 2, 3 en 5.

Actiepunt 5. Een eigen gemeentelijk natuurgebied, de Zennebeemden uitbouwen

De gemeente heeft zelf heel wat gronden in eigendom rond de Afleidingszenne. Van de brug aan de kerk van Eppegem tot de samenvloeiing met de eigenlijke Zenne iets ten noorden van de Melkerij, zijn er potenties om een mooi nat natuurgebied uit te bouwen. Hier kan men een groene as creëren die de verbinding maakt tussen Zemst-Weerde-Eppegem.

Om deze gronden voor de natuur goed te kunnen beheren is een natuurbeheerplan type 4 nodig (gebied met als functie natuurreservaat). Indien de gemeente dit opmaakt, kan ze beroep doen op aankoopsubsidies van de Vlaamse overheid. Zo kan de gemeente zelf een mooi en biodivers natuurgebied uitbouwen. Indien gewenst kan Natuurpunt expertise leveren om samen met het Regionaal Landschap de gemeente hierin te ondersteunen.

Actiepunt 6. Opstellen van een biodiversiteitsplan voor heel de gemeente

Natuurpunt en het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) zijn actief in hun natuurgebieden, de gemeente in de toekomst misschien in de Zennebeemden. Maar de natuur is overal. Waar ligt de waardevolle natuur in Zemst? Waar kunnen er best bossen bijkomen? Welke acties kunnen we ondernemen zodat boeren of privéeigenaars de natuur helpen? Op welke plaatsen zitten nog zeer zeldzame soorten die extra aandacht nodig hebben?

Door het opstellen van een biodiversiteitsplan krijgt de gemeente een zicht op welke acties waar nodig zijn. Het moet een plan zijn dat duidelijk aangeeft wie welke acties kan uitvoeren en welke ondersteuning de gemeente hiervoor geeft. Dit plan moet er snel komen want met een plan alleen is de natuur niets. Het zijn de acties op het terrein die het verschil maken.

Actiepunt 7. Gemeentelijke gronden volop inzetten voor herstel van de natuur

De gemeente, maar ook het OCMW van Zemst, heeft wel wat gronden in eigendom. Een deel van deze gronden kan de gemeente inzetten voor meer natuur in Zemst. Op andere gronden zijn landbouwers actief. Op zich kan een landbouwer hier actief blijven maar alle publieke gronden moeten beheerd worden zonder schade
aan de natuur. Dit houdt in dat deze gronden:

• niet overbemest worden
• er geen pesticiden gebruikt worden
• niet teveel gronden als akker gebruikt worden
• er voldoende water kan infiltreren en er geen kunstmatige ontwatering is
• graslanden beheerd worden zodat deze terug bloemrijk en insectenrijk worden
• de randen voorzien worden van kleine landschapselementen zoals houtkanten, heggen en knotbomen.

Actiepunt 8. Geen verdere inname van open ruimte

De open ruimte in Zemst en in heel Vlaanderen is zeer waardevol. We hebben al veel te veel open ruimte ingenomen. Dit zorgt voor een zeer zware belasting op ons milieu en onze natuur, maar ook op onze ruimtelijke ordening en ons dagelijks leven.

Het is zeer belangrijk voor de natuur en voor de landbouwsector, maar ook voor de levenskwaliteit van alle inwoners van Zemst dat alle nog bestaande open ruimte behouden blijft. Waar mogelijk moeten geïsoleerde woningen, die midden in de open ruimte staan, verdwijnen. De verdere inname van open ruimte moet
volledig en direct stoppen. Alle woonuitbreidingsgebieden en industriegronden die nog niet gebruikt zijn, moeten een open ruimtebestemming krijgen. Er kunnen geen nieuwe wegen meer bijkomen en waar mogelijk wordt verharding volledig verwijderd of waterdoorlatend gemaakt.

Actiepunt 9. Burgers stimuleren om mee te werken aan meer en betere natuur in Zemst

Het is zeer belangrijk dat de gemeente haar burgers duidelijk maakt dat meer en betere natuur in Zemst noodzakelijk is voor de toekomst. Ook acties om burgers te stimuleren om mee te werken aan een ambitieus klimaat- en milieubeleid zijn noodzakelijk. In de gemeente lopen reeds een aantal goede projecten zoals de
tuinrangers, opleiding plattelandsgids, het uitdelen van bloemenzaad en behaag je tuin. Enkele voorbeelden van acties die nog kunnen helpen zijn:

• Acties ondernemen zodat burgers energiezuinige woningen bouwen, verbouwen en deze zo natuurinclusief mogelijk maken. Wat energie betreft zijn er wel al wat acties maar voor natuurinclusief bouwen is er niets.
• Acties ondernemen zodat de burgers meer de fiets, het openbaar vervoer of autodelen gebruiken. De paar locaties voor autodelen zijn een goede start, maar hopelijk neemt het aantal locaties en auto’s nog toe.
• Het tuinranger-project dat nu dankzij de gemeente loopt is een goed voorbeeld. We hopen dat dit blijft verder lopen.
• Acties ondernemen zodat burgers zich bewust worden van de waarde van de natuur en de aanwezige natuur in Zemst.
• Acties ondernemen zodat scholen en jeugdverenigingen leer- en speelnatuur in de directe omgeving hebben.
• Scholen stimuleren om groene speelplaatsen aan te leggen. Het aanleggen van meer verhardingen en wegnemen van groen in scholen verhinderen.

Actiepunt 10. De gemeente geeft het goede voorbeeld

Natuur en biodiversiteit is er overal. Op parkings, in gebouwen, op groendaken, in groenperken en in de tuin. De gemeente richt zelf heel wat openbare ruimte en gebouwen in. Bij deze inrichting verwachten we dat de gemeente steeds het goede voorbeeld geeft op het vlak van natuurvriendelijke en klimaatbewuste inrichting.

Enkele punten waarop de gemeente kan letten zijn:

• Het vergroenen van de gebouwen en deze diervriendelijk inrichten (vleermuizen, vogels, insecten). Met andere woorden gebouwen natuurinclusief maken.
• Het natuurvriendelijk en klimaatbewust inrichten van alle groenvoorzieningen.
• Het meer werken met inheemse soorten, bomen voldoende ruimte geven, bloemrijke en insectenvriendelijke groenvoorziening, weinig werken met siergrassen en overal waar mogelijk waterinfiltratie voorzien.
• Gebouwen klimaatneutraal inrichten, verwarmen en van groene energie voorzien.
• Het niet gebruiken van natuur- en milieuonvriendelijke materialen zoals kunstgras of niet-waterdoorlatende verharding.
• Het bestaande bermbeheerplan evalueren en mogelijks een nieuw plan laten opstellen. Er goed op toezien dat het bermbeheerplan correct wordt uitgevoerd.
• Openbare ruimtes, die zijn ingericht met weinig groen en niet waterdoorlatend
  zijn, herbekijken, zoals bijvoorbeeld het Plein van de Verdraagzaamheid